یکی از اعمال مفید و سازنده که با تأکیدات فراوان مورد توجّه و توصیه ائمّه اطهار و پیشوایان دین قرار گرفته، یاد گذشتگان و زیارت قبور آنان می‌باشد. بر این اساس محلّ مراقدی که در مکّه مشخص است و حجّاج محترم می‌توانند با حضور در کنار قبور آن بزرگواران یا از دور درک فیض نمایند، یادآوری می‌گردد:
1. قبرستان ابوطالب سلام الله علیه ـ که به آن حَجُون و جنّة المَعلـَی (یا: جنة المَعلاة) نیز گفته می‌شود ـ پس از بقیع اشرف مقابر است، و رسول اکرم صلی الله علیه وآله مکرّر به آنجا رفت و آمد داشته اند. و در آنجا حضرت عبد مناف جدّ اعلای پیامبر، حضرت عبد المطّلب جدّ پیامبر، حضرت ابو طالب عموی پیامبر، حضرت خدیجه همسر پیامبر صلوات الله علیه و آله و علیهم اجمعین، وعدّه ای از علمای بزرگ و جمع بسیاری از مؤمنین، مدفون می‌باشند. و بنابر قولی مدفن والده مکرّمه حضرت نبی اَکرم «آمنه بنت وَهب» سلام الله علیها نیز در این قبرستان قرار دارد؛ گر چه مشهور این است که قبر آن جناب در أَبواء، بین مکّه و مدینه است.
اینک، ابتدا زیارت حضرت خدیجه سلام الله علیها و سپس به مناسبت، زیارت دیگر خویشان بزرگوار پیامبر صلی الله علیه وآله ارائه می‌شود. البته، فراموش نشود که فقهاء عِظام، خواندن این چند زیارتنامه را رَجاءً تجویز می‌فرمایند؛ یعنی به امید ثواب و نه به قصد ورود شرعی و استحباب، چون اسناد آنها نزد ایشان به اثبات نرسیده است؛ پس باید به امید ثواب خوانده شوند:
1- زیارت حضرت خدیجه سلام الله علیه، همسر گرامی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله:
«اَلسَّلامُ عَلَیکِ یا اُمَّ المُؤمِنِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یا زَوجَةَ سَیـِدِ المُرسَلِینِ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یا اُمَّ فاطِمَةَ الزَّهراءِ سَیدَةِ نِساءِ العالَمِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یا أَوَّلَ المُؤمِناتِ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یا مَن أَنفَقَت مالَها فِی نُصرَةِ سَیدِ الانبِیاءِ، وَ نَصَرَتهُ مَا استَطاعَت وَ دافَعَت عَنهُ الاعداءَ، اَلسَّلامُ عَلَیکِ یا مَن سَلَّمَ عَلَیها جَبرَئِیلُ، وَ بلَّغَهَا السَّلامَ مِنَ اللهِ الجَلِیلِ، فَهَنِیئاً لَکِ بِما أَولاکِ اللهُ مِن فَضل، وَالسَّلامُ عَلَیکِ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ».
«سلام بر تو ای مادر مؤمنان، سلام بر تو ای همسر سرور فرستادگان، سلام بر تو ای مادر فاطمه زهرا سرور بانوان دو جهان، سلام بر تو ای نخست بانوی مؤمن، سلام بر تو ای آنکه دارائیش را در راه پیروزی اسلام و یاری سرور انبیا هزینه کرد و دشمنان را از او دور ساخت، سلام بر تو ای آنکه بر او جبرئیل درود فرستاد، و سلام خدای بزرگ را به او ابلاغ کرد، این فضل الهی گوارایت باد و سلام و رحمت و برکاتش بر تو باد».
2- زیارت حضرت قاسم سلام الله علیه فرزند رسول اکرم صلی الله علیه وآله:
«اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیـِدَنا یا قاسِمَ بنَ رَسُولِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یاابنَ نَبِی اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا ابنَ حَبِیبِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا ابنَ المُصطَفی، اَلسَّلامُ عَلَیکَ وَ عَلی مَن حَولِکَ مِنَ المُؤمِنِینَ وَ المُؤمِناتِ، رَضِی اللهُ تَعالی عَنکُم وَ أَرضاکُم أَحسَنَ الرِّضا، وَجَعَلَ الجَنَّةَ مَنزِلَکُم وَ مَسکَنَکُم وَ مَأوَیکُم، اَلسَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ».
«سلام بر تو ای سرور ما; ای قاسم پسر رسول خدا، سلام بر تو ای پسر پیامبر خدا، سلام بر تو ای پسر حبیب خدا، سلام بر تو ای پسر حضرت مصطفی، سلام بر مردان و زنان با ایمان مدفون در اطرافت، خداوند از شما خوشنود و شما را از خود به بهترین صورت خوشنود گرداند، و بهشت را منزل و مأوایتان قرار دهد، سلام و رحمت و برکات خدا بر شما باد».
3- زیارت حضرت ابوطالب سلام الله علیه عموی گرامی پیامبرصلی الله علیه وآله و پدر بزرگوار امیرمؤمنان علیه‌السلام:
«اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیدَ البَطحاءِ وَ ابنَ رَئِیسِها، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ الکَعبَةِ بَعدَ تَأسِیسِها، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا کافِلَ الرَّسُولِ وَ ناصِرَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا عَمَّ المُصطَفی وَ أَبَا المُرتَضی، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا بَیضَةَ البَلَدِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ أَیهَا الذّابُّ عَنِ الدِّینِ، وَ الباذِلُ نَفسَهُ فِی نُصرَةِ سَیدِ المُرسَلِینِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ وَ عَلی وَلَدِکَ أَمِیرِالمُؤمِنِینَ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ».
«سلام بر تو ای بزرگ سرزمین بطحاء و فرزند رئیس آن، سلام بر تو ای وارث سرپرستی کعبه پس از تجدید بنا، سلام بر تو ای سرپرست و یاور پیامبر، سلام بر تو ای عموی حضرت مصطفی و پدر علی مرتضی، سلام بر تو ای بزرگ شهر، سلام بر تو ای مدافع دین و یار جان نثار سرور پیامبران، سلام و رحمت و برکات الهی بر تو و بر فرزندت امیرمؤمنان باد».
4- زیارت حضرت عبدالمطّلب سلام الله علیه جدّ پیغمبر خدا صلی الله علیه وآله:
«اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیدَ البَطحاءِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَن ناداهُ هاتِفُ الغَیبِ بِأَکرَمِ نِداء، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یاابنَ إِبراهِیمَ الخَلِیلِ،اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ الذَّبِیحِ إِسماعِیلَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَن أَهلَکَ اللهُ بِدُعائِهِ أَصحابَ الفِیلِ، وَجَعَلَ کَیدَهُم فِی تَضلِیل ٍ، وَأَرسَلَ عَلَیهِم طَیراً أَبابِیلَ، تَرمِیهِم بِحِجارَةٍ مِن سِجِّیل ٍ، فَجَعَلَهُم کَعَصفٍ مَأکُول ٍ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَن تَضَرَّعَ فِی حاجاتِهِ إِلَی اللهِ، وَ تَوَسَّلَ فِی دُعائِهِ بِنُورِ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَنِ استَجابَ اللهُ دُعاءَهُ، وَ نُودِی فِی الکَعبَةِ، وَبُشِّرَ بِالاجابَةِ فِی دُعائِهِ، وَأَسجَدَ اللهُ الفِیلَ إِکراماً وَإِعظاماً لَهُ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَن أَنبَعَ اللهُ لَهُ الماءَ حَتّی شَرِبَ وَ ارتَوی فِی الارضِ القَفراءِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا ابنَ الذَّبِیحِ وَ أَبَا الذَّبِیحِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا ساقِی الحَجِیجِ وَ حافِرَ زَمزَمَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَن جَعَلَ اللهُ مِن نَسلِهِ سَیدَ المُرسَلِینَ وَ خَیرَ أَهلِ السَّماواتِ وَالارَضِینَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَن طافَ حَولَ الکَعبَةِ وَ جَعَلَهُ سَبعَةَ أَشواط ٍ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا مَن رَأی فِی المَنامِ سِلسِلَةَ النُّورِ وَ عَلِمَ أَنَّهُ مِن أَهلِ الجَنَّةِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا شَیبَةَ الحَمدِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ وَ عَلی آبائِکَ وَ أَجدادِکَ وَ أَبنائِکَ جَمِیعاً وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ».
«سلام بر تو ای سید سرزمین بطحا، سلام بر تو ای فراخوانده از سوی فراخوان غیبی به بهترین صورت، سلام بر تو ای پسر ابراهیم خلیل، سلام بر تو ای وارث اسماعیل ذبیح، سلام بر تو ای آنکه به دعایش اصحاب فیل به نابودی رسید، و توطئه‌ی شان خنثی گردید، و بر سرآنان پرنده ابابیل را فرستاد، و آنان را با سنگ‌های کوچکی هدف قرار داد، و همه را چون کاه خورد شده قرارشان داد، سلام بر تو ای آنکه متضرّعانه عرض حاجت به درگاه الهی نمود، و در دعایش به نور رسول خدا صلی الله علیه وآله توسّل جست، سلام بر تو ای آنکه خداوند دعایش اجابت نمود، و در کعبه مورد ندای غیبی قرار گرفت، و مژده اجابت دعا به او داده شد، و خداوند فیل را به احترام او به زانو درآورد، سلام بر تو ای آنکه به امر خداوند برایش آب از زمین جوشید تا او در سرزمین بی آب و علف سیراب گردید، سلام بر تو ای پسر و پدر ذبیح، سلام بر تو ای ساقی حُجّاج و حفر کننده‌ی زمزم، سلام بر تو ای آنکه خداوند در نسل او سرور پیامبران و بهترین آفریده‌های آسمان و زمین را قرار داد، سلام بر تو ای آنکه بر گرد کعبه طواف هفت گانه گزارد، سلام بر تو ای کسی که در خواب رشته نوری مشاهده و فهمید که او اهل بهشت می‌باشد، سلام بر تو ای شَیبة الحَمد (سپید موی با برکت)، سلام بر تو و بر تمام پدر و اجداد و فرزندانت، و رحمت و برکات الهی بر همه شما باد».
5- زیارت حضرت عبد مَناف سلام الله علیه جدّ اعلای پیامبر خدا صلی الله علیه وآله:
«اَلسَّلامُ عَلَیکَ أَیهَا السَّیدُ النَّبِیلُ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ أَیهَا الغُصنُ المُثمِرُ مِن شَجَرَةِ إِبراهِیمَ الخَلِیلِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا جَدَّ خَیرِ الوَری، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یاابنَ الانبِیاءِ الاصفِیاءِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یاابنَ الاوصِیاءِ الاولِیاءِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا سَیدَ الحَرَمِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا وارِثَ مَقامِ إِبراهِیمَ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا صاحِبَ بَیتِ اللهِ العَظِیمِ، اَلسَّلامُ عَلَیکَ وَ عَلی آبائِکَ الطّاهِرِینَ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ». (1)
«سلام بر تو ای سید بزرگوار، سلام بر تو ای شاخه‌ی پر بار شجره (طیبه) ابراهیم خلیل علیه‌السلام، سلام بر تو ای جدّ بهترین آفریده ها، سلام بر تو ای پسر پیامبران برگزیده، سلام بر تو ای پسر اوصیای اولیا، سلام بر تو ای بزرگ حرم، سلام بر تو ای وارث مقام ابراهیم، سلام بر تو ای سرپرست بیت الله عظیم، سلام بر تو و بر پدران و فرزندان پاکت و رحمت خدا و برکاتش بر همه شما باد».
1) ادعیه و آداب حرمین، با ترجمه فارسی، ویژه مکه مکرمه، بخش دوّم: زیارت مزارهای متبرّکه مکّه مکرّمه، تهیه و تنظیم: مرکز تحقیقات حج، صص181-187. آدرس اینترنتی: کتابخانه تخصصی حج:http://hajj.ir/hadjwebui/library/wfViewBookPage.aspxه‌یbookId=414&pageId=1042نصّ زیارت حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها، در این منابع نقل شده است:مفتاح الجنات، سید محسن الأمین، ص306؛ مناسک الحجّ، مرحوم آیت الله گلپایگانی، ص169؛ الأنوار السّاطعة، السّیلاوی، ص407؛ خدیجة بنت خویلد، السید نبیل الحسنی، ج4،ص181-183.
