هنگامی که تاریخ جهان را ورق می زنیم و سرنوشت اقوام و ملل را مورد بررسی قرار می دهیم. می بینیم که در برهه ای از زمان موج عظیمی از تمدن فرهنگ، به وسیله ی جامعه و ملتی گمنام و عقب مانده در جهان عرب پدید آمد و پس از مدتی بیشتر از نیمی از سرزمین های آباد آن روز را تحت نفوذ خود گرفت، و آن چنان اثری از خود بر جای گذاشت که هیچ جستجوگر فلسفه ی تاریخ نمی تواند عظمت و تأثیر آن را در پیدایش تمدن های مرحله ی بعد جهان نادیده گیرد.
»جواهر لعل نهرو» در کتاب خود در مورد شکوه این پیشرفت اعجاب انگیز می نویسد: شگفت انگیز است که این نژاد عرب ـ که در طول فزونی دراز انگار در حال خواب و خفتگی به سر می برد، و به ظاهر از آن چه در سایر نواحی اتفاق می افتاد جدا و بی خبر بود ـ ناگهان بیدار شد و با نیرو و قدرتی شگرف دنیا را تکان داد و زیر و رو ساخت.
سرگذشت جامعه ی عرب و داستان این که چگونه این ملت به سرعت در آسیا، اروپا و آفریقا راه یافت و فرهنگ و تمدن عالی و بزرگی
به وجود آورد؟ خود یکی از شگفتی های تاریخ بشر می باشد.
نیرو فکر تازه ای که عرب ها را از خواب بیدار ساخت و آنان را از اعتماد به نفس و قدرت و شور زندگی سرشار نمود، آیین زندگی ساز «اسلام» بود.
این مذهب به وسیله ی پیامبر تازه ای به نام محمد ـ که در سال 570 میلادی در مکه به دنیا آمد ـ به مردم هدیه گردید.
او برای آغاز آموزش مذهب و دعوت خویش شتاب نداشت. مدت ها زندگی آرامی را ادامه داد، و مورد محبت و اعتماد همشهریانش قرار گرفت، و به خاطر بینش و رفتار شایسته اش به لقب «امین» مشهور گشت؛ اما وقتی دعوت خود را برای آموزش مذهب جدید آغاز کرد و به ویژه هنگامی که به روشنگری بر ضد بت های مکة پرداخت، هیاهو و غوغای عظیمی به مخالفت با او برخاست که سرانجام از مکه بیرون رفت تا جان خود را نجات دهد.
محمد پیش و بیش از همه چیز، مردم را به پرستش خدای یگانه ـ که خود او، پیام آور و سفیر او بود ـ دعوت می کرد، و در واقع خلاصه ی دعوت او این جمله ها بود که: «لا اله الا الله، محمد رسول الله.» (1)
او در سال 632، یعنی ده سال پس از هجرت به مدینه، درگذشت در حالی که توانسته بود از قبائل فراوان عربستان ـ که همواره با خود در جنگ و ستیز بودند ـ ملتی یک پارچه و توانمند بسازد و آن ها را از شور و
شوق خدمت در راه یک هدف بزرگ سرشار سازد.
عرب ها در ظرف بیست و پنج سال پس از رحلت پیامبرشان بر اثر حرکتی که او پدید آورده و شور و شعله ای که او در جانشان برافروخته بود، توانستند تمامی ایران، سوریه، ارمنستان و قسمتی از آسیای مرکزی را از یک سو، و مصر و قسمت هایی از شمال آفریقا را از سوی دیگر فتح کنند.
عرب ها چه در شرق و چه در غرب، پیش رفتند. در شرق، شهرهای هرات، کابل و بلخ در برابر آنان سقوط کرد، و آن ها را به ایالات «سند» و سواحل رود «سند» در هندوستان رسیدند، و در غرب هم همچنان پیش راندند.
در این مورد آورده اند که «عقبه«، سردار معروف عرب، در سراسر شمال آفریقا پیش رفت تا به اقیانوس اطلس و سواحل غربی آفریقای شمالی ـ که امروز به نام مراکش معروف است ـ رسید. در آنجا از این که به دریا رسیده است، متأسف شد و مسافت زیادی هم در اقیانوس با کشتی پیش رفت و آن وقت در برابر خدا اظهار تأسف کرد که دیگر در آن سمت دنیا سرزمینی وجود ندارد که وی بتواند آن را به نام خدا مسخر سازد!
عرب ها از مراکش و آفریقا و از تنگه ی باریک دریا گذشتند و به اسپانیا و اروپا وارد شدند. بدین شکل در حدود 100 سال پس از درگذشت محمد، امپراطوری اسلام از جنوب فرانسه و اسپانیا در سراسر شمال آفریقا تا سوئز، و از آنجا در سراسر عربستان و ایران و آسیای مرکزی تا مرزهای مغولستان گسترش یافت، به طوری که دیدیم عرب ها
از اسپانیا تا مغولستان را مسخر ساختند و این صحرا گردان بیابان های عربستان حکمران مغرور یک امپراطوری عظیم گشتند (2)
1) نگاهی به تاریخ جهان / ج 1 / ص 316.
2) نگاهی به تاریخ جهان / ج 1 / ص 317 ـ 325.
