پیوند مبارک و پرشکوه

در مورد سن و سال دخت نواندیش و پرواپیشه ی حجاز به هنگام پیوندش با والاترین جوان روزگاران، دیدگاه ها یکسان نیست.

پاره ای برآنند که آن حضرت به هنگام مفتخر شدن به همسری پیامبر، بانویی بود که چیزی در حدود چهار دهه زندگی شایسته و مترقی داشته و از دو همسر پیشین خود ـ که زندگی را بدرود گفته بودند ـ دارای فرزندانی نیز بود (1)

اما برابر روایات رسیده و پژوهش برخی از پژوهشگران، آن حضرت به هنگام امضای پیمان زندگی مشترک با محمد صلی الله علیه و آله و سلم، دختری 25 تا 35 ساله و آراسته ی به درایت و پروا و بهره ور از قدرت مدیریت و استقلال اندیشه و عمل بود (2)، و این موضوع که پاره ای از حدیث نگاران و مورخان او را بانویی صاحب فرزند خوانده اند، دیدگاهی سست است، و طرفداران آن بدان جهت دستخوش این اشتباه شده اند که آن دخت خرد و پروا، خواهری به نام «هاله» داشت، و او دارای فرزندان دختر و پسر بود و آنان به خاطر مهر و صفای خاله ی اندیشمند و پرمهر خویش، و به دلیل آگاهی و مدیریت و امکانات گسترده ی او، بیشتر در خانه ی آن حضرت و در قلمرو مدیریت و مراقبت و تربیت او بودند؛ به گونه ای که او را بر مادر و خانه و خاندان خویش ترجیح می دادند! و او نیز برای تربیت و سازندگی و شکوفایی شخصیت آنان به گونه ای خردمندانه و ظریف و

با درایت و رعایت نکات تربیتی و عاطفی با آنان رفتار می نمود، و به گونه ای در جهت رشد و رستگاری آنان می کوشید که مردم آنان را فرزندان خدیجه علیهاالسلام می پنداشتند، نه «هاله» خواهر او (3)؛ برای نمونه:

1. یکی از دانشمندان در این مورد می نویسد: «خدیجه» خواهری به نام «هاله» داشت، که همسرش از دنیا رفت، و دو فرزندش را بی سرپرست نهاد، و آن حضرت ـ که دارای ثروتی بسیار و درایت و هوش و عاطفه ای سرشار بود ـ سرپرستی خواهر و خواهر زاده های خود را به عهده گرفت، و پس از امضای پیمان زندگی مشترک با پیامبر نیز، خواهر زاده ها هم چنان مورد مهر و محبت او و در قلمرو سرپرستی و مراقبت مادرانه و آموزگارانه اش بودند؛ به همین جهت برخی از مردم، آنان را دختران خدیجه و محمد صلی الله علیه و آله و سلم می پنداشتند، نه «هاله» (4)

2. نویسنده ی دیگری در این مورد می نویسد: «زینب» و «رقیه«، بر خلاف پندار برخی از تاریخ نگاران و آورندگان حدیث، نه دختران پیامبر و همسر عدالت خواه او خدیجه علیهاالسلام، که خواهر زاده های خدیجه و فرزندان «هاله» بودند؛ اما به خاطر گمنامی «هاله» و شهرت جهانی بانوی خردمند و نوگرای عرب، خدیجه به او نسبت داده شده اند (5)

3. و نیز حدیث نگاران و پژوهشگران بزرگی از شیعه و سنی، نظیر «ابوالقاسم کوفی«، و «سید مرتضی» در «الشافی» و «ابوجعفر» در

»تلخیص الشافی» همین دیدگاه را آورده، و تصریح کرده اند که خدیجه علیهاالسلام به هنگام ازدواج با پیامبر دوشیزه بود (6)

4. «بلاذری» ضمن حدیث در این مورد می نویسد: و نیز آمده است که پیامبر به هنگام پیوند با خدیجه علیهاالسلام، جوانی بیست و سه ساله بوده و خدیجه دوشیزه ای بیست و هشت ساله (7)

5. علامه ی «مجلسی» می نویسد: آن چه این نکته را مورد تأیید و تأکید قرار می دهد که خدیجه علیهاالسلام به هنگام ازدواج با پیامبر گرامی دوشیزه بود و «رقیه» و «زینب«، نه دختران او، بلکه دختران خواهرش «هاله«، اما تحت سرپرستی و مدیریت و مورد مهر و مراقبت او بودند، تأکیدی است که در دو کتاب «البدع» و نیز «االأنوار» آمده است (8)

6. دانشمند معروف اهل سنت (ابن حماد حنبلی) می نویسد: بسیاری از تاریخ نگاران این دیدگاه را ترجیح داده اند که خدیجه علیهاالسلام به هنگام ازدواج با پیامبر دوشیزه ای 28 ساله بوده است (9)

7. پژوهشگر دیگری که در مورد دختران پیامبر پژوهشی گسترده، تحلیلی، مستند و جالب نموده است، سرانجام می نویسد: از پژوهش گسترده ای که در مورد دختران ارجمند پیامبر انجام شده است، می توان چنین دریافت که ازدواج «رقیه» و «ام کلثوم» با پسران «ابولهب«، آن گاه

جدایی آنان به خاطر تاریک اندیشی و یکدندگی شوهرانشان در دشمنی با پیامبر آزادی و عدالت و آیین او، و ازدواج «عثمان» با آن دو، یکی پس از دیگری، واقعیت ندارد (8)

8. و نیز می افزاید: شواهد متعددی نشانگر آن است که خدیجه علیهاالسلام به هنگام امضای پیوند زندگی مشترک با پیامبر آزادی دوشیزه بوده است (10)

9. و نیز از حدیث نگار نامدار شیعه (ابن شهر آشوب) آورده است که: «ان النبی قد تزوج خدیجة و هی عذراء؛»

پیامبر گرامی در حالی با خدیجه علیهاالسلام ازدواج کرد، که او دوشیزه بود (11)

10. افزون بر همه ی این ها «عمار» در روایتی آورده است که من در راه «صفا» و «مروه» خدیجه علیهاالسلام را به همراه خواهرش «هاله» دیدم، و خواهرش با من در مورد پیوند آن دو گل بوستان بشریت گفت و گو کرد و از من خواست تا از راه گفت و گو با محمد صلی الله علیه و آله و سلم، او را برای این پیوند مبارک و بجا، تشویق و ترغیب نموده و با تدبیری خردمندانه مقدمات کار را فراهم سازم (12)

11. آخرین نکته در این مورد که پیامبر تنها یک دختر و یک داماد داشته است، و دست خیانتکار سیاست و قدرت استبدادی و انحصاری، «رقیه» و «کلثوم» را به عنوان دختران آن حضرت رقم زده است تا «عثمان» را به عنوان رقیب سیاسی و مذهبی امیرمؤمنان علیه السلام در تاریخ جا

زند و به او عنوان «ذوالنورین» بدهد، این روایت است که پیامبر به علی علیه السلام فرمود:

»یا علی! اوتیت ثلاثاً یؤتهن احد و لا انا: اوتیت صهراً مثلی، و لم اؤت انا مثلی…» (13)

علی جان! به تو در زندگی سه امتیاز و ویژگی ارزانی گردید، که به هیچ کس دیگر از مردم، حتی به من ارزانی نشد:

الف ـ به تو افتخار دامادی من داده شد، در حالی که من پدر همسری بسان تو ندارم.

ب ـ به تو همتا و همسری همانند دخت فرزانه ام فاطمه علیهاالسلام عنایت شد، در حالی که به من همتا و همدمی بسان و هم وزن او ارزانی نگردید.

ج ـ به تو بدون واسطه، پسرانی ارجمند و تاریخ ساز همانند حسن و حسین علیهماالسلام عنایت گردید، اما به من عنایت نشد؛ اما شما از من هستید و من از شما.

با این بیان از این روایت نیز چنین دریافت می گردد که پیامبر دختری جز فاطمه علیهاالسلام و دامادی جز امیرمؤمنان نداشته است.

1) ابن ابی الحدید / شرح نهج البلاغه / ج 15 / ص 31؛ کشف الغمه / ج 2 / ص 76.

2) الصحیح من السیرة / ج 1 / ص 122 ـ 126.

3) همان مدرک / ص 122؛ تنقیح المقال / ج 3 / 77؛ قاموس الرجال / ج 10 / ص 431.

4) تاریخ یعقوبی / ج 2 / ص 38؛ ریاحین الشریعة / ج 2 / ص 268.

5) محمد دخیل / خدیجه علیهاالسلام / ص 11.

6) بحار / ج 22 / ص 199؛ ریاحین الشریعه / ج 2 / ص 269؛ مناقب / ج 1 / ص 59.

7) انساب الأشراف / ج 1 / ص 98.

8) مناقب آل ابی طالب / ج 1 / ص 160؛ بحار / ج 22 / ص 191؛ ابن شهر آشوب / مناقب / ج 1 / ص 159.

9) شذرات الذهب / ج 1 / ص 14 / در رویدادهای سال 11.

10) جعفر مرتضی لبنانی / بنات النبی ام ربائیه؟ / ص 75 / 124.

11) همان مدرک / ص 88 ـ 93.

12) تاریخ یعقوبی / ج 2 / ص 16.

13) احقاق الحق / ج 5 / ص 74؛ مناقب عبدالله شافعی / ص 50.