آن بانوی خرد و مدیریت، نه تنها در کارآفرینی و ایجاد حرفه و اشتغال و راه درآمد برای دیگران پرتلاش و موفق بود، بلکه توانست شماری از نزدیکان و اطرافیان خویش را نیز به گونه ای زیر پر و بال خود بگیرد که همه راه معیشت و درآمد و زندگی آبرومندانه ی آنان را تأمین کند، و هم زمینه ی مناسب و فضای مساعدی را برای تغذیه ی فکری و فرهنگی و اخلاقی و انسانی آنان فراهم آورد تا آنان در آن فرصت و فضای آزاد و آرام، امکان یابند فارغ از غم کار و نان و پناهگاه و امکانات
زندگی، بیندیشند و تربیت شوند و راه زندگی را چنان برگزینند که به صورت انسان هایی خوش فکر و کمال طلب و آزادمنش سر برآورند. نمونه هایی از آنان خواهرزاده ها و فرزند خوانده هایش «رقیه«، «زینب» و «هند» هستند،(1) که همگی به برکت مراقبت و مدیریت خدیجه، راه شایستگی را انتخاب کردند و خوش درخشیدند؛ برای نمونه:
الف. «هند» یکی از خواهرزاده های «خدیجه» است، که فرزندخوانده ی او هم بود.
وی در خانه و در قلمرو مراقبت و حمایت و آموزش و مدیریت او تربیت شد و به گونه ای در خودسازی و ایمان و ادب رشد نمود که در ردیف یاران بزرگ پیامبر به شمار آمد؛ به ویژه که این سعادت را داشت که از بینش و منش پیامبر نیز در فرصتی بسیار بهره ور گردد.(2)
او همان جوانمردی است که در شب تاریخی هجرت از مکه به سوی مدینه، پیشوای آزادی را با شهامت و اخلاص تا غار «ثور» همراهی نمود و به فرمان او به مکه باز آمد.
او یک شب پس از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله، به همراه امیر مؤمنان به طور نهانی به دیدار پیامبر گرامی در غار رفت و به دستور او موظف گردید که به همراه علی علیه السلام مرکب و وسایل سفر آن حضرت برای هجرت را با
ظرافت و رعایت مسایل امنیتی فراهم آورد.(3)
این تربیت یافته ی مکتب خدیجه علیهاالسلام پس از رویداد تاریخساز هجرت در هوای آموزه های رهایی بخش اسلام و پیامبر آزادی به مدینه شتافت و در صف آزادیخواهان و ستم ستیزان، در «بدر» و «احد«، مبارزه ها و فداکاری های خداپسندانه و تحسین برانگیزی نمود.
او پس از رحلت پیامبر در غوغای انحصارگری و خشونت تشنگان قدرت ـ که خود را شیفته ی خدمت جا می زدند ـ راه درست هدایت را گم نکرد، بلکه در کنار سمبل عدالت و نفس نفیس پیامبر صلی الله علیه و آله ایستاد و مورد خشم دنیاداران قرار گرفت و در «جمل» به شهادت رسید.(4)
ب. «حارث«، نمونه ای دیگر از تربیت یافتگان خدیجه علیهاالسلام بود.
او نیز بر اثر آموزش و عملکرد و مدیریت و مراقبت بانوی آزادی و معنویت به شاهراه راستی گام نهاد و بر اثر خودسازی و خودشکوفایی و مراقبت به گونه ای درست اندیشید و نیک رفتار نمود و خوش درخشید که نه تنها در زندگی، موفق و نیکومنش گردید که جان شیرین را در طبق اخلاص نهاد و به بارگاه خدای خویش هدیه کرد و به بیان برخی از پژوهشگران، او نخستین شهید راه عدالت از مردان مسلمان گردید.
ج. از دیگر پرورش یافتگان مکتب مترقی و منش و مدیریت
انسان پرور بانوی تاریخ ساز اسلام و عرب، خدیجه علیهاالسلام دختری است به نام «هند» که از خواهرزاده ها و فرزندخوانده های اوست.
او در کنار دخت خردمند حجاز به گونه ای به آگاهی و رشد راهنمایی شد که پس از طلوع اسلام و بعثت پیامبر گرامی بر اثر آن مایه های تربیتی و مهندسی روحی و معنوی، به سوی حق و عدالت گرایید و به گونه ای خود را ساخت و به خودشکوفایی نائل آمد که در شمار یاران بزرگ پیامبر و یکی از بانوان نواندیش و با معنویت و پروا به حساب آمد.
بارخدایا، ما را از فرزندان شایسته ی آن مام پر معنویت و اخلاص قرار ده و در این سرا و سرای بازپسین سرفرازمان فرما؛ آمین رب العالمین.
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
قم/ دفتر فرهنگ و اندیشه
تابستان 1386 علی کرمی فریدنی
1) تنقیح المقال/ ج 3/ ص 77.
2) بحار/ ج 16/ ص 148؛ اسدالغابه/ ج 5/ ص 72؛ سیره ی ابن هشام/ ج 1/ ص 187.
3) سفینة البحار/ ج 2/ ص 725 / واژه ی «هند«.
4) تنقیح المقال/ ج 3/ ص 305؛ اسدالغابه/ ج 5/ ص 71.
