نماز و نیایش اگر در زندگی انسان جایگاه درستی داشته باشد، هم
نشانگر رابطه ی دوستانه ی انسان با خداست و هم دلیل درست اندیشی و قانونمداری و بشر دوستی او، و هم اثر سازنده ی خود را در بینش و منش و رفتار او می نهد و او را اصلاح می کند؛ «و أقم الصلاة ان الصلاة تنهی عن الفحشاء والمنکر…«(1)
از پیامبر آورده اند که فرمود:
»من لم تنهه صلوته عن الفحشاء و المنکر لم یزدد من الله الا بعداً؛«(2)
کسی که نمازش او را از زشتی و گناه باز ندارد، جز دوری از خدا بهره ای نبرده است.
پیام روایت این است که: نماز، هنگامی انسان را از گناه و زشتی دور می سازد که به آن دل دهد و پیام انسان ساز آن را بشنود و کاری انجام دهد که به خدا نزدیک گردد؛ اما هنگامی که نمازگزار از زشتی و پایمال ساختن امنیت و آزادی مردم دور نجوید، نماز او دارای شرایط و اثر مورد نظر قرآن نیست، و تنها زمانی نماز او اثربخش می گردد که از نافرمانی خدا توبه کند و خویشتن را از اسارت هواها و بلای زورمداری نجات بخشد.
یار و مشاور و پرمعنویت پیامبر نه تنها نمازش چنین بود که در انجام آن پیشتاز هم بود؛ برای نمونه:
1. پیامبر، پیش از اعلام اسلام، بارها فرشته ی وحی را دید، و مژده ی
رسالت را دریافت و نماز را آموخت و مدت ها به صورت نهانی نماز می خواند. روزی به هنگام نماز، علی علیه السلام وارد شد، و او را دید، و از آن عبادت ویژه پرسید، که پیامبر فرمود:
این نماز است که خدا مرا به آن فرمان داده است. در این هنگام آن جوان کمال جو را به طور رسمی به اسلام فراخواند، و او اسلام آورد و با پیامبر نماز گزارد، و خدیجه نیز اسلام آورد، و پس از آن روز، هنگامی که پیامبر به نماز می ایستاد، علی و خدیجه با او می ایستادند، «هذه الصلوة التی امرالله بها، فدعا الی الإسلام فاسلم و صلی معه و اسلمت خدیجة«(3)
2. پس از اسلام امیرمؤمنان و خدیجه، سه سال کسی اسلام نیاورد و پیامبر به همراه این دو انسان بزرگ منش دور از چشم تاریک اندیشان نماز می خواند. روزی ابوطالب به همراه پسرش جعفر از جایی می گذشت که دید پیامبر در حال نماز است و علی در سمت راست و خدیجه پشت سر او نماز می خوانند. او پس از جستجو و دریافت پاسخ لازم، به پسرش جعفر فرمود: در کنار عموزاده ات محمد صلی الله علیه و آله قرار بگیر و با او نماز بخوان؛ «صل جناح ابن عمک؛«
آری، از امتیازات و برتری های آن بانوی خرد و معنویت، این بود که نخستین بانوی نمازگزار با پیامبر به همراه امیرمؤمنان بود؛ تا آنجایی که «محدث نوری» می نویسد: نخستین مردی که در تاریخ اسلام، پس از پیام آور آن، به نماز و نیایش ایستاد علی علیه السلام است و نخستین زن نمازگزار خدیجه است که در اسلام و ایمان نیز پیشتاز بود. «… فکان
اول من صلی من الرجال امیرالمؤمنین و من النساء خدیجة…«(4)
و قرطبی می نویسد: خدیجه نخستین کسی بود که به خدا و پیامبرش ایمان آورد و آن برنامه ی آسمانی را که محمد صلی الله علیه و آله از سوی پروردگارش برای مردم آورده بود، با همه ی وجود گواهی نمود و او را در راه رساندن پیام خدا و ایجاد دگرگونی مطلوب، یاری کرد و در این راه فداکاری و شکیب قهرمانانه ای نشان داد؛ «خدیجة بنت خویلد اول من آمن بالله و رسوله و صدق محمداً فیما جاء به عن ربه و آزره علی امره…؛«(5)
1) عنکبوت / آیه ی 45.
2) تفسیر طبری / ج 20 / ص 99.
3) اعلام الوری / ج 1 / ص 102.
4) مستدرک وسائل الشیعة / ج 4 / ص 455.
5) الأنوار الساطعة من الغراء الطاهرة / ص 204.
