از ویژگی انسان های هوشمند و کمال جو روح نواندیشی و نوگرایی و نوطلبی و تحول خواهی مطلوب و رو به رشد و پیشرفت و شکوفایی است.
آنان به آداب و رسوم رایج و حاکم، فرهنگ و مقررات غالب، بافته ها و یافته های موروثی و بینش و منش رسمی و صاحبان قدرت و نفوذ و آیین و باور مردم عادی روزگار خویش بسنده نمی کنند و همواره در جستجوی راهی نو، سبکی جدید، شیوه ای برتر، برنامه ای جالب تر، آیین و منشی انسانی تر و مترقی تر و شرایط و دنیایی مساعدتر و مناسب تر و خردمندانه تر و قانع کننده تر برای زندگی و تأمین حقوق و کرامت انسان ها هستند، و همین ویژگی یکی از رازهای پذیرش دعوت های آسمانی و نهضت های آزادی خواهانه و اصلاحی پیامبران و ترقی خواهان تاریخ، از سوی این چهره هاست.
به همین دلیل هم قرآن شریف این ویژگی و ره آورد درست آن را ارج می نهد و در میان جویندگان آزادی و عدالت و گروندگان به حق و فضیلت، به پیشتازترین ها و پیشگام ترین ها و جوینده ترین ها بهایی
دیگر و پاداشی پرشکوه تر نوید می دهد.
از فرهنگ قرآن و روایات به صراحت و روشنی دریافت می گردد که آن نواندیشان و حق طلبان که پیش از پدیدار شدن نشانه های پیروزی از افق، با شور و شوق و با انگیزه ی کمال جویی به حق و عدالت گراییدند و با همه ی وجود و امکانات و اخلاص و فداکاری آن یاری کردند، با آن کسانی که پس از پیدایش علائم پیشرفت و موفقیت، توانستند دل را قانع کنند و ایمان آوردند و فداکاری کنند، این دو گروه از نظر مقام معنوی و برتری انسانی و فضیلت و کمال یکسان نیستند؛ چرا که از نظر هوشمندی و ذخائر فکری و منش انسانی و تلاش و تحرک و اقدام و خطرپذیری و پرداخت هزینه ی اندیشه و منش نو نیز با هم بسیار متفاوت هستند.
قرآن در این مورد می فرماید:
»والسابقو الأولون من المهاجرین والأنصار والذین اتبعوهم بإحسان رضی الله عنهم و رضوا عنه و أعد لهم جنات تجری تحتها الأنهار خالدین فیها أبداً ذلک الفوز العظیم.» (1)
و پیشگامان نخستین در اسلام و ایمان، از مهاجرین و انصار و کسانی که به نیکی و شایستگی از آنان پیروی کردند و در توفان تاریک اندیشی ها، حق را برگزیدند، خدا از آنان خشنود گردید و آنان هم از او خشنود شدند؛ و برایشان بوستاهایی پرطراوت و زیبا در بهشت آماده
ساخته که از زیر درختان آن جویبارها روان است. در آن جاودانه ماندگار خواهند بود. این است آن کامیابی بزرگ و پرشکوه.
و نیز می فرماید:
»و مالکم ألا تنفقوا فی سبیل الله و لله میراث السماوات والأرض لا یستوی منکم من أنفق من قبل الفتح و قاتل أولئک أعظم درجةً من الذین أنفقوا من بعد و قاتلوا و کلاً وعد الله الحسنی والله بما تعملون خبیر.» (2)
و شما را چه شده است که در راه خدا انفاق نمی نمایید با این که میراث آسمان ها و زمین تنها از آن خداست؟! آن کسی از شما که پیش از پیروزی انفاق نمود و در راه خدا پیکار کرد، هرگز با دیگران برابر نیست؛ چنین کسانی از آنان که پس از پیروزی، انفاق نمودند و جهاد کردند، بلند مرتبه تر هستند و خدا به هر کدام از این دو گروه نیکوترین پاداش را نوید داده است؛ و خدا به آن چه انجام می دهید آگاه است.
1) توبه / 100.
2) حدید / 10.
