تاریخ و روایات رسیده از پیامبر و دیگر پیشوایان اسلام نشان می دهد که خدیجه علیهاالسلام از معدود زنان و دختران نواندیش و خردمند و پاک روش و آزاده ی روزگار خود بود. اندیشه ای متفاوت از بینش و روش رایج مردم زمانه و روند جامعه و روزگارش داشت و در حقیقت سالار نواندیشان و خردمندان و آموزگار خوبان و در اندیشه ی جامعه و جهانی نو و مساعد برای رشد و رستگاری بود.
با نگرش به فراز و فرودهای الهام بخش زندگی او، مایه های نواندیشی و آزادیخواهی او در این محورها به روشنی جلوه گر است:
1. کنجکاوی، خردورزی، آگاهی از میراث فرهنگی گذشته و داشته ها و روند روزگار خویش، تردید منطقی در یافته ها و نقد آنها، پذیرش و نفی، تنها براساس دلیل و برهان، ابداع و ابتکار، اعتماد به خود و استقلال در اندیشه و عمل و بیگانگی از واپسگرایی و دنباله روی و خرافات رایج روزگار خویش و درافتادن با آنها.
2. آشتی ناپذیری با فریب و خشونت و نامردمی در همه ی جلوه ها و میدان های زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی و مدیریت و اقتصاد و مذهب و هنر.
3. مبارزه ی ریشه دار و همه جانبه ی خانوادگی با زورمداری و حق کشی؛ چرا که نیای او از نخستین تشکیل دهندگان انجمن دفاع از حقوق بشر در حجاز و جهان عرب در آن روزگار تیر و تار بود.
4. عدالت جویی، برابری طلبی، آزدیخواهی و آزاد منشی.
5. بشر دوستی و تلاش در راه رشد و پیشرفت مردم و تأمین حقوق آنها.
6. حق گرایی، نقدپذیری، تلاش هماره در راه بهسازی و پالایش جان و روان و دنیای وجود از زنگارهای جامعه و روزگار عقب مانده.
7. دانش و بینش و تلاش در راه شناخت و پژوهش حقجویانه در ادیان و مذاهب.
8. عاطفه ی جوشان و خرد خروشان.
9. هنر و قریحه و ذوق سرشار.
10. خداجویی و توحیدگرایی.
به خاطر این بینش و منش کمال طلبانه بود که دخت خردمند حجاز از جامعه و جهان خود بیگانه، و از شرایط حاکم آزرده و از آداب و رسوم منحط بیزار و از فرهنگ غالب گسسته بود و در اندیشه ی جامعه و جهانی نو و شرایطی عادلانه تلاش می کرد.
